De geplande winterproductie is afgelast. We zitten thuis, alles door die vermaledijde corona. Het enige voordeel dat ik kan bedenken is toegenomen leestijd. Ik ga de Russische literatuur van de 20e eeuw doornemen, in een stuk of tien boeken.
Gorki beschrijft het leven en sterven van Jevsej Klimkov in donkere, naturalistische tonen. Hoewel Gorki hem haatte, had Klimkov niet misstaan in een werk van Dostojevski. Angstig, wereldvreemd en niet in staat zijn leven richting te geven. Door een samenloop van omstandigheden wordt hij politiespion.
In de laatste jaren van het tsarisme was de geheime dienst vooral bezig met de vervolging van socialisten en andere subversieve elementen. Ook was de haat tegen andere landen immens. Als je de bijzondere documentaire Putin, a Russian Spy Story hebt gezien, weet je dat er eigenlijk niet veel veranderd is. De geheime dienst slaat volledig op hol na het begin van de Russische revolutie in 1905. De massa komt in opstand tegen de almacht van de Tsaar, vermoordt politiespionnen en de geheime dienst ziet geen andere oplossing dan nog meer tegenstanders te vermoorden. Klimkov gaat ten onder, doodsbang voor de wraak van mensen die hij verraden heeft.
Wij weten hoe het verder ging. Als daarna de communisten aan de macht komen, voeren zij krankzinnige zuiveringen door, met miljoenen dwangarbeiders en doden tot gevolg. Elke machtswisseling heeft geleid tot een reeks van wraakacties en chaos. Veel Sovjetrussen geloven daarom niet in democratie. Zij willen afgeranseld worden door een Kozak, aldus Svetlana Alexijevitsj (Nobelprijs voor de literatuur 2015).
Ik ben nieuwsgierig naar boeken uit dat land en die maatschappij. Van de 19e eeuw heb ik genoten. Wat is overgebleven van die literatuur in de 20e eeuw?
PS: Van Gorki is ook het toneelstuk Nachtasiel bekend. Toevallig werd het laatst gespeeld in Theater ’t Kapelletje. Geen topavond, het lukte de spelersgroep niet Op de bodem (zoals de oorspronkelijke titel luidt) te geraken.
