Sa wie ’t sawat (Rink van der Velde)

Zoals ik maar een miniem aantal mogelijkheden van mijn digitale hulpmiddelen gebruik, zo spreken Willy en ik een beperkte versie van het Fries waar elke Friese taalpurist (en daar zijn er véél van) niet vrolijk van wordt. Fries dat door een jarenlang verblijf in Groningen en Rotterdam steeds Nederlandser wordt. Enige troost: ‘Better min (slecht) Frysk as gjin (geen) Frysk’, aldus Rink van der Velde.

Als mijn oudste broer een stukje uit de Leeuwarder Courant van RvdV voorlas, duurde dat erg lang omdat hij telkens gierend van de pret moest ophouden. Van der Velde is een grootheid in Friesland, veelgelezen en schrijver van het beroemde ‘Feroaring fan lucht’ een bestseller in een beperkt taalgebied. Daarnaast schepper van het fictieve dorp Bokwerd, waarvan in krom, rechtstreeks uit het Fries vertaald Nederlands, in de rubriek Bokwerder Belang hilarische berichten verschenen.  Volgens zanger Piter Wilkens is dit het toppunt van Friese humor: kromme vertalingen uit het Fries, alleen door Friezen te begrijpen.

De romans van RvdV, vooral die over de oorlog, scoren minder. Zijn verhalen zijn heerlijk. Je neemt je voor zo’n bundel niet meteen uit te lezen, maar wegleggen is geen optie. Zijn kroegverhalen zijn harder (‘wreder’ zou een Fries zeggen) dan de drankverhalen van Carmiggelt. En nog steeds wil je komische passages voorlezen. RvdV is een schrijver ‘die het mooi kan opzeggen’.

Dat is ook precies de reden dat ik hem graag lees. Op een vrolijke manier krijg je een enorme portie ‘geef’ (gaaf) Fries binnen, zonder dat het een taalles wordt. Goed voor mijn beperkte Fries! Bij De oerpolder van Hylke Speerstra had ik daar wel last van, alsof de schrijver voortdurend wil laten zien wat voor een rijke taal het Fries is. Daar komt bij dat RvdV zijn personages sympathiek neerzet. De ik-figuur reageert bijvoorbeeld nors op een overdreven vriendelijke medewerker van een slijterij. Daar heeft hij daarna last van met als gevolg dat hij nu niet meer naar die slijter durft. Dat norse en gevoelige, dat is volgens mij heel erg Fries.